آمارهای منتشر شده از افزایش مرگ و میر ناشی از مصرف قرص برنج خبر می‌دهد.براساس آمار سازمان پزشکی قانونی، تنها در سه ماهه نخست سال جاری ۱۶۹ شهروند ایرانی بر اثر مصرف قرص برنج جان خود را از دست داده‌اند که این رقم نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۷ درصد افزایش داشته است.
از سوی دیگر گفته میشود شماری دیگر نیز هستند که بر اثر مصرف قرص برنج جان خود را از دست می دهند. آنها معتادانی هستند که آن را به جای قرص نشاط‌آور فسفید آلومینیوم تحت عنوان اکستاسی می خورند. نکته حائز اهمیت اینجاست که در جواز دفن این معتادان، تنها از «اعتیاد» به عنوان علت مرگ یاد میشود. در نتیجه نام‌شان در فهرست مرگ ومیرهای ناشی از مصرف قرص برنج ثبت نمی‌شود.
دکتر یزدان نیاز: «نسبت به قرص برنج و تاثیراتی که دارد تنها معتادان باسابقه آگاهی لازم را دارند. بدن آنها با توجه به عادتی که مواد مخدر دارند، کمتر واکنشی نشان می‌دهد که به مرگ ختم میشود. جوان‌ها اما از چند و چون این موضوع آگاه نیستند.»
دکتر یزدان نیاز، پزشک مشاور ساکن ایران در زمینه ترک اعتیاد مواد مخدر، پیرامون مصرف قرص برنج در وبلاگ خود نوشته است: «مدت‌هاست قرص برنج را که حاوی ماده کشنده فسفید آلومینیم است به جای قرص‌های اکستاسی می‌فروشند به وسیله یک ماتریکس و سنبه انواع علامت‌های مختلف و مارک‌های اکستاسی را می‌توان روی این قرص‌ها حک کرد، اما مسئله این است که چرا فروشندگان قرص‌های برنج حاوی فسفید آلومینیم را به جای اکستاسی می‌فروشند؟
کسانی که معتاد به مواد مخدر هستند با خوردن یک قرص برنج (فسفید آلومینیوم) علاوه بر اینکه نمی‌میرند نشئه هم می‌شوند. حالا این معتاد‌ها فکر کردند چون خودشان با این قرص نشئه می‌شوند حتماً بقیه هم با این قرص برنج نشئه می‌شوند؟»
او با تائید مصرف گاز قرص برنج از سوی معتادان در ایران به رادیو زمانه می‌گوید: «نسبت به قرص برنج و تاثیراتی که دارد تنها معتادان باسابقه آگاهی لازم را دارند. بدن آنها با توجه به عادتی که به مواد مخدر دارند، کمتر واکنشی نشان می‌دهد که به مرگ ختم میشود. جوان‌ها اما از چند و چون این موضوع آگاه نیستند. فرد به قصد خوردن و گرفتن تاثیراتی چون تاثیرات قرص نشاط‌آور، قرص برنج را میخورد و می‌میرد.»
این مشاور ترک اعتیاد با تاکید براینکه بر اساس آمارهای موجود و رسمی، در طول دو سال گذشته هیچ فردی که آلوده به مواد مخدر باشد، بر اثر خوردن قرص برنج جان خود را از دست نداده است، توضیح می‌دهد: «اگر این دسته از معتادان به علت مسمومیت با قرص برنج فوت کنند، چون در جواز دفن‌شان از اعتیاد به عنوان علت مرگ یاد میشود، جزو آمار مرگ و میر وزارت بهداشت به علت مرگ با قرص برنج ثبت نمی‌شوند. به همین دلیل عنوان کردن این مسئله بدون تائید آماری گاه مورد تردید همه قرار می‌گیرد.
این واقعیت اما هست.»
به گفته وی، «تاکنون گزارش فوت به دلیل استفاده از فرم دودی قرص برنج در معتادان گزارش نشده است، زیرا مقدار فسفین تبخیری به حد مرگ‌آور نیست و فرم دودی به علت برخورد با جدار مخاط، سوزش شدید و نشئگی بعد از آن منجر به مسمومیت مزمن میشود».
به گفته دکتر یزدان نیاز، «مرگ ناشی از قرص برنج، در زمانی رخ می‌دهد که قرص بلعیده شود و در معده و فضای بسته با ترکیب با آب و اسید معده ایجاد گاز فسفین کند».
این پزشک مشاور ترک اعتیاد توضیح می‌دهد: «باید این مسئله را متذکر شوم که تمامی مواد مخدر که ایجاد نشئگی می‌کنند به نوعی در حشره‌کش‌های مختلف موجود هستند. اعم از مواد موجود در بخار قرص برنج یا دود ماری جوانا و حشیش. به عنوان نمونه، ترکیب شیمیایی توهم‌زای تی اج سی موجود در ماری جوانا برای خود گیاه ماری جوانا حکم حشره‌کش را دارد. بهای استفاده از این مواد، از بین رفتن سلولهای مغزی است و از بین رفتن عقل است.»
چندی پیش بهنام بهنوشی، یکی از کار‌شناسان متخصص پزشکی قانونی در گفت‌و‌گو با تارنمای «شفقنا»، پایگاه بین‌المللی همکاری‌های خبری شیعه، اعلام کرده بود که بر پایه آمارهای پزشکی قانونی، سال گذشته ۵۰۰ تن در ایران با قرص برنج اقدام به خودکشی کرده‌اند که اغلب آنها جوانان و زنان بوده‌اند.
ابراهیم: «قرص برنج تنها برای خودکشی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. این قرص می‌تواند معتادانی را که دسترسی به ماده مخدر مورد نیاز روزانه خود ندارند، برای چند دقیقه به حالت نشئه‌گی ببرد.»
یزدان نیاز تاکید می‌کند: «متاسفانه آمار ارائه شده از سوی بخش مسمومین و مراقبت‌های ویژه مسمومیت بیمارستان لقمان تهران نشان می‌دهد که مرگ میر در ایران با قرص برنج خوراکی فقط منحصر به دو یا سه مورد خاص نمی‌شود. یک دسته مربوط به افرادی است که به قصد خودکشی آن را خورده‌اند. گروهی هم به جای اکستاسی آن را مصرف کرده‌اند و مسمومیت‌های اتفاقی نیز بسیار اندک هستند.»
به گفته این پزشک، «معتادانی هستند که از ترکیبات سیانور در چسب قطره‌ای یا اسپری‌های پاک‌کننده یا قرص برنج به صورت دودی استفاده می‌کنند. اینها اگرچه در نتیجه این حرکت به مسمومیت نمی‌رسند، اما خوب است خانواده‌ها مطلع باشند تا بتوانند دروقت لازم اقدامات حمایتی و مراقبتی توام با هوشمندی را برای عزیزانشان انجام دهند».
پناه به قرص‌ها و اسپری‌ها
قرص برنج قرصی با وزن حدود سه گرم با بوی سیر یا ماهی گندیده و دارای جذب خوراکی و استنشاقی بالا و بدون جذب پوستی است.
یزدان نیاز در بخش دیگری از وبلاگ خود نوشته است: «قرص برنج با نام علمی فسفید آلومینیوم وقتی در مجاور رطوبت قرار می‌گیرد تصعید میشود و تبدیل به بخار فسفین میشود. کسانی که برای محافظت از حشرات می‌خواهند کیسه‌های برنج خود را مصون کنند یک قرص را در ته کیسه برنج می‌گذارند تا به آرامی و در طول زمان بخارهای آن شته و حشرات و شپش‌ها را مسموم کند.» خبرگزاری مهر مردادماه سال گذشته اعلام کرده بود که مسمومیت با قرص برنج بیشتر در رده سنی ۲۰ تا ۴۰ سال و بیشتر با هدف خودکشی بوده است.
ابراهیم، ۳۲ ساله، ساکن آمریکا جوانی است که از ۱۵ تا ۲۴ سالگی مصرف انواع مواد مخدر را تجربه کرده است. وی، به گفته خودش پس از «تعویض خون»، روشی که از سوی یکی از پزشکان حاذق تهران در مورد وی اجرا شده سال‌هاست که دوباره به زندگی سالم بازگشته است.
این جوان در مورد مصرف قرص برنج از سوی معتادان در ایران به رادیو زمانه می‌گوید: «چند ماه پیش پس از تماس‌هایی که با دوستانم در ایران داشتم متوجه شدم که قرص برنج تنها برای خودکشی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
این قرص می‌تواند معتادانی را که دسترسی به ماده مخدر مورد نیاز روزانه خود ندارند، برای چند دقیقه به حالت نشئه‌گی ببرد.»
به عقیده وی، «استشمام بوی ناشی از سوزاندن قرص برنج برای معتادان، هم نشئه‌آور است و هم اعتیاد را تشدید می‌کند. البته گفته میشود برخی از معتادان نیز قرص‌های برنج با دوز پایین را می‌بلعند که البته این مورد کمتر اتفاق می‌افتد».
کاهش اشتها و وزن، کم‌خونی و شکستگی خود به خود استخوان از علائم ناشی از استنشاق مزمن قرص برنج به شمار می‌رود. مرگ نیز درپی خوردن نیمی از قرص و یا ۱/۵ گرم از آن می‌تواند ایجاد شود.
ابراهیم تاکید می‌کند: «وقتی استنشاق دودی قرص برنج در درازمدت ادامه پیدا کند آسیب‌های ناشی از مصرف این ماده مسموم در جداره و اسید معده و کبد و کلیه بدن فرد ظاهر میشود.»
ابراهیم در ادامه تاکید می‌کند: «فردی که بخواهد نشئگی خود را از هر طریقی برطرف کند به فکر مردن نیست. او برای از بین بردن حال بد خود ممکن است به انواع و اقسام اسپری‌ها و قرص‌ها پناه ببرد و طبیعی است که گاهی هم جان سالم بدر نبرد.»
بیشتر بخوانید
«اشک خدا» و «کرودکودیل» آلترناتیوهای ارزان‌تر و خطرناکتر
اردیبهشت ماه سال جاری خبرگزاری مهر به نقل از سازمان پزشکی قانونی نوشته بود: «سال ۱۳۹۱ در ایران ۵۹۸ تن بر اثر مسمومیت با قرص برنج جان خود را از دست دادند که نسبت به ۴۶۳ تن سال ۱۳۹۰با افزایش ۲۳ درصدی روبه رو بوده است.»
به گفته کورش عرفانی، جامعه‌شناس، شمار بزرگی از نسل جوان در ایران دچار یک نوع پوچی است که چشم‌اندازی برای کار، تحصیل، ازدواج و آینده ندارد و همین آنها را به راهی می‌کشاند که مرگ انتهای آن است.
تنها در سال ۱۳۹۰ تعداد ۴۶۳ نفر در کشور بر اثر مصرف این نوع قرص، فوت کردند. میزان مرگ و میر ناشی از مصرف قرص برنج در ایران در سال ۱۳۸۹ نیز ۴۰۶ مورد اعلام شده است. برپایه آمار ارائه شده از سوی سازمان پزشکی قانونی ایران، قرص برنج سال ۱۳۸۷ جان ۲۱۴ ایرانی را گرفت
کوروش عرفانی، جامعه‌شناس ساکن آمریکا ضمن بررسی رویکردهای جامعه‌شناسی مصرف مواد مخدر در بین جوانان ایرانی به رادیو زمانه می‌گوید: «گسترش پدیده اعتیاد به طور عام ناشی از عدم تناسب بین عرضه و تقاضا است چراکه شاید عرضه مواد مخدر از لحاظ کمی و کیفی جوابگوی تقاضا نیست.»
«کروکودیل»، جدیدترین ماده مخدری که گفته میشود به تازگی وارد بازار مواد مخدر ایران شده 10 برابر قویتر از ماده مخدر مرفین وسه برابر قویتر از ماده مخدر هرویین است و معتادان تزریقی به این ماده مخدر بیش از یک سال زنده نمی‌مانند.
این ماده بسیار خطرناک در درون بدن افراد معتاد به صورت عمیقی نفوذ می‌کند و باعث به وجود آمدن زخم‌هایی شبیه به قانقاریا در بدن فرد میشود.
«اشک خدا» نیز ماده پودری به رنگ کرم مایل به قهوه‌ای است که در آزمایشگاه‌های مخفی و خانگی تهیه میشود؛ با فشرده و غلیظ‌سازی هروئین بدون در نظر گرفتن هرگونه استانداردی. هر عدد از دانه‌های کپسول این ماده نزدیک چهار تا پنج هزار تومان فروخته میشود.
کورش عرفانی تاکید می‌کند: «پیش از این، خودکشی تنها کارکرد متداول قرص برنج بوده است. یک فرد معتاد برای اینکه با کارکرد عادی مغزش نتواند واقعیت را آنطور که هست ببیند از هر ماده‌ای که توان ایجاد تغییر شیمیایی در بدنش را داشته باشد استفاده می‌کند. خواه بنزین باشد یا مواد شیمیایی، پیف پاف، موادشوینده، قرص برنج یا هر چیزی که به این انسان ناامید پوچگرای بریده از جهان که نمی‌خواهد واقعیت را ببیند کمک کند تا برای دقایقی یا ساعتی از واقعیت دور شود.»
به گفته این جامعه‌شناس، شمار بزرگی از نسل جوان در ایران دچار یک نوع پوچی است که چشم‌اندازی برای کار، تحصیل، ازدواج و آینده ندارد و همین آنها را به راهی می‌کشاند که مرگ انتهای آن است.
مدت هاست مسئولان سازمان پزشکی قانونی ایران وعده داده‌اند که با هماهنگی وزارت بهداشت و سازمان جهاد کشاورزی توزیع قرص برنج را فقط در انحصار دولت قرار خواهند داد، اما همچنان این قرص در عطاری‌ها به آسانی در دسترس همگان قرار می‌گیرد.
نویسنده فیروزه رمضان زاده
منبع رادیو زمانه
