مقدمه :
هورمون لپتین برای اولین بار در سال 1994 توسط محققی به نام Jeffrey friedman کشف شد. لپتین یک پروتئین شانزده کیلودالتون (با 167 اسید آمینه) می باشد و توسط ژن بزرگی به نام ژن ob کد میشود. لپتین به وسیله بافت چربی در بدن انسان ساخته و در خون رها میشود و از طریق گردش خون به مغز رفته و در آنجا از راههای مختلف موجب کاهش اشتها و افزایش مصرف میشود، در واقع مانع زیاد چاق شدن ما میشود.
افرادی که وزن کم می‌کنند، میزان لپتین کاهش پیدا می‌کند، چرا که بدن سعی می‌کند با این کاهش وزن مخالفت کند و از ذخایر انرژی خود(بافت‌های چربی) محافظت کند در نتیجه با رساندن سطح لپتین به میزان آن قبل از شروع رژیم غذایی می توان این اثر محافظتی بدن را خنثی نمود وگرنه بلافاصله با قطع رژیم غذایی فرد به سرعت به وزن قبل از خودش خواهد رسید.
مکانیسم عمل:
لپتین موجب کاهش تولید نوروپپتید y هیپوتالاموس که محرک قوی اشتها است میشود (لذا اشتها را کم می‌کند). همچنین موجب افزایش a-msh که یک عامل کاهنده اشتها در هیپوتالاموس است نیز میشود (باز هم اشتها را کم می‌کند). لپتین موجب افزایش ترشح TRH و GnRh میشود لذا موجب افزایش مصرف انرژی می‌گردد. بنابراین لپتین یک ماده طبیعی مهارکننده اشتها است.
تولید لپتین و عملکرد آن:
لپتین تنها در سلولهای چربی و به میزان کمتر در اپی‌تلیوم روده و جفت، تولید میشود. گیرنده لپتین اساسا در نواحی از مغز شامل نورونهای هسته‌های آرکوآت، ونترمدیال هیپوتالاموس بیان می‌گردد که در تنظیم رفتار خوردن، نقش دارند. این گیرنده همچنین در سلولهای قسمت قشری غدد فوق کلیوی و سلولهای بتای پانکراس هر چند به میزان کم، بیان می‌گردد. لپتین حامل پیامی مبنی بر کافی بودن ذخایر چربی و کاهش مصرف مواد سوختی و افزایش مصرف انرژی است.
اثر متقابل لپتین با گیرنده خود در هیپوتالاموس، رهاسازی پیام اثر کننده بر روی اشتها را تغییر می‌دهد. لپتین همچنین سیستم عصبی سمپاتیک را تحریک نموده و به این ترتیب سبب افزایش فشار خون، ضربان قلب و تولید حرارت (تولید حرارت به قیمت انرژی متابولیک) از طریق جدا نمودن انتقال الکترون از سنتز ATP در میتوکندری بافت چربی می‌گردد.
کنترل سنتز و ترشح لپتین:
مقدار لپتین بیان شده توسط سلولهای آدیپوسیت با محتوای چربی سلولها ارتباط دارد. زمانی که محتوای چربی سلولهای آدیپوز زیاد می شود این سلولها لپتین را ترشح می کنند. به نظر می رسد که تعدادی از هورمون ها که شامل گلوکوکورتیکوئیدها و انسولین هستند بیان ژن ob را تنظیم می کنند. رسپتورهای لپتین به مقدار زیاد در نواحی از هیپوتالاموس که اهمیت زیادی در تنظیم وزن بدن دارند بیان می شود. لپتین بصورت یک سیگنال فیدبکی ساده عمل می کند . زمانی که چربی بیش از اندازه در سلولهای آدیپوز وجود داشته باشد آنها لپتین را تولید می کنند و لپتین توسط جریان خون به هیپوتالاموس می رود و پیام« من گرسنه هستم» را که توسط هیپوتالاموس صادر می شود خاموش کرده و تمایل به غذا خوردن را کاهش می دهد. بنابراین لپتین به عنوان یک سیگنال سیری مطرح است و بنظر می رسد که نشانه ای برای مغز باشد که چه مقدار چربی باید ذخیره شود و همچنین میزان جذب غذا را تنظیم می کند.
اثرات فیزیولوژیک لپتین :
لپتین ترکیب مهمی است که در تنظیم وزن بدن در طولانی مدت نقش دارد.از نظر ژنتیکی موشهای چاق با موتاسیون های غیرفعال کننده در ژنob یا ژن کد کننده گیرنده لپتین (ژنdb) شناسائی شدند.مطالعلت اخیر روی مردم چاق و تنومند و افراد لاغر نشان داد که میزان لپتین سرم ارتباط بسیار قوی با درصد چربی بدن دارد. این ارتباط حتی در مورد mRNA ob بین افراد چاق و لاغر از ارتباط قبلی هم قوی تر بود. به نظر می رسد که سلولهای چربی همانگونه که افزایش در اندازه پیدا می کنند به علت تجمع تری گلیسرید ها بیشتر و بیشتر لپتین را سنتز می کنند. بنابراین لپتین به عنوان یک شاخص برای حالت تغذیه ای بدن است. تزریق روزانه لپتین به موشهای ob/ob منجر به یک کاهش واضح در جذب غذا برای چندین روز شد ونیز سبب یک کاهش 50 درصدی در وزن بدن در مدت یک ماه گردید. این اثرات حداقل ناشی از دو اثر لپتین بود:
• کاهش گرسنگی وکاهش در جذب غذا: که در ارتباط با مهار سنتز نوروپپتید Y میباشد و این نوروپپتید محرک بسیار مهمی در رفتار غذا خوردن است و مقدار جذب غذا را افزایش می دهد.
• افزایش مصرف انرژی که با افزایش جذب اکسیژن، دمای بالاتر بدن و از دست دادن توده بافت چربی صورت می گیرد. با تزریق لپتین به موشهائی که کمبود رسپتور لپتین را داشتند هیچ اثری مشاهده نشد و زمانی که لپتین به موشهای نرمال داده شد آنها دچار از دست دادن وزن شدند ( که این حالت با از دست رفتن بافت چربی و افزایش لاغری مشخص گردید.)
علائم کلینیکی کاهش لپتین و درمان آن:
در بعضی کودکان بروز زودرس چاقی مفرط با عدم توانایی در تولید لپتین همراه است. دیده شده است که در کودکان بسیار چاق که در در کاهش وزن نیز ناتوان هستند، نقص ژنتیکی در تولید لپتین دارند و در این کودکان تزریق لپتین باعث کاهش وزن چشمگیر در آنها شده است.
در دخترانی که دچار کمبود لپتین بوده اند وتحت درمان با لپتین انسانی قرار گرفتند، کاهش چشمگیر وزن (متوسط 4/16 کیلو) و تغییر در ترکیب بدن در انها مشاهده شد.
با این حال، تجویز لپتین در افراد بالغی که میزان لپتین بدن آنها نرمال بود، تغییر چشمگیری در وزن ایجاد نکرده است.
چای سبز (به خصوص بین دو وعده غذایی) باعث افزایش هورمون لپتین می شود.
کمبود روی در بدن اثر منفی روی سطح لپتین دارد و دادن مکمل های روی سبب افزایش سطح لپتین می شود.
%20(small)-578x361.jpg)
