برنامه جمهوری اسلامی ایران برای مبارزه با موادمخدر

برنامه جمهوری اسلامی ایران برای مبارزه با موادمخدر

نویسنده: دکتر سعید صفاتیان

کاهش تقاضای موادمخدر را می توان در سه حوزه تقسیم بندی کرد الف- پیشگیری ب – درمان و بازتوانی ج- کاهش آسیب قبل از ورود؛ اما نقاط ضعف و قوت هر یک از سه برنامه فوق، تعاریف و اصول و مباحث مرتبط با استراتژی:
پیشگیری از موادمخدر و روانگردان
مهمترین استراتژی های پیشگیری از اعتیاد شامل موارد زیر است:
1 - آگاه سازی افراد در مورد خطرات و مضرات مواد
2- ارتقای سطح فرهنگی و مذهبی
3- افزایش مهارت های زندگی مانند مهارت تصمیم گیری، حل مساله،
ارتباطات اجتماعی
4- مشاوره و مداخله حین بحران و در بحران های مختلف زندگی
5- تصویب قوانین و مقررات مبارزه
تمرکز اصلی این استراتژی بر گروه های هدف شامل، فرد، والدین، معلمان و مدارس، رسانه ها و محل های کار و مکان های تجمع است.
چه گروه هایی باید بیشتر در معرض برنامه های پیشگیرانه قرار گیرند؟
افرادی که ترک تحصیل کرده از مدرسه فرار کرده و یا اقدام به خودکشی کرده اند و افرادی که اعمال خشونت بار و یا تخلف در رفتار دارند یا والد یا والدین مبتلابه اعتیاد دارند و یا در کودکی، قربانی آزار و اذیت دیگران قرار گرفته اند.
ب – درمان، بازتوانی و حمایت های اجتماعی
به ترکیباتی که در صورت مصرف به اشکال تدخین، تزریق، خوراکی و یا انفیه، باعث تغییر کارکرد مغز می شوند مواد گفته می شود.
تعریف درمان اعتیاد عبارت است از: مجموعه مداخلات طبی، روانشناختی و اجتماعی برای تغییر رفتار، بهبود عملکرد و بازگشت فرد وابسته به مواد به اجتماع، به طوری که هدف نهایی درمان دستیابی به زندگی بدون مصرف مواد باشد.
تعریف اعتیاد: یک بیماری اولیه و مزمن عصبی – زیستی است که پیدایش و تظاهرات آن تحت تاثیر عوامل ارثی، روانی، اجتماعی و محیطی قرار دارد و مشخصه آن وجود حداقل یکی از رفتارهاست مثل اختلال در کنترل بر مصرف ماده، مصرف اجبارگونه، ادامه مصرف به رغم زیان های آن و ولع برای مصرف آن.
تعریف بازتوانی: کلیه مداخلات مرتبط با پیشگیری از عود و بهبود آسیب های قبلی ناشی از مصرف مواد و ارتقای عملکرد وابستگی به مواد از قبیل خدمات آموزشی، مشاوره ای، روان درمانی، درمان بیماری های همراه و
حمایت های اجتماعی.
سه اصل مهم در حمایت های اجتماعی عبارتند از: مسکن یا سر پناه امن، امکان تحصیل آموزش حرفه و فن و اشتغال، مراقبت از فرزندان.
ج – کاهش آسیب
تعریف برنامه کاهش آسیب شامل: مجموعه سیاست ها یا برنامه هایی است که بدون نیاز به قطع فوری مصرف مواد در معتادان، عوارض سوء مصرف موادمخدر و روانگردها شامل عوارض اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، روانی و جسمی را کاهش می دهد و به طور کلی شامل فعالیت هایی است که برای کاهش عوارض رفتارهای پرخطر و خطرناک مصرف مواد طراحی و اجرا می شوند. برنامه ای که از سال 1382در جمهوری اسلامی ایران در این زمینه تاکنون در جریان است به شرح ذیل است:
1 - درمان جایگزین مواد افیونی یا درمان با متادون و شربت تریاک
2- ارجاع به مراکز مجاز درمان اعتیاد در مواردی که تمایل به درمان وجود دارد.
3- آموزش، مشاوره و اطلاع رسانی بویژه برای افراد دارای رفتار پرخطر
4- برقراری ارتباط درمانی با مصرف کنندگان مواد
5- در دسترس قراردادن سرنگ، سرسوزن و وسایل تزریق استریل که این برنامه به عنوان مراکز گذری در کشور در حال اجرا است.
6- توزیع مواد ضدعفونی کننده و ارائه خدمات بهداشتی اولیه
7- آموزش، اطلاع رسانی و آگاه سازی آحاد جامعه و کارکنان مشاغل مرتبط با افراد مصرف کننده مواد
8- مشاوره و نمونه گیری جهت انجام آزمایش HIV (بیماری ایدز)
9- افزایش دسترسی به مصرف کنندگان سخت دسترسی با تشکیل
تیم های سیار
10- تشکیل گروه های همیار برای آموزش و اجرای برنامه هاش کاهش آسیب
نقاط قوت و فرصت های برنامه کاهش تقاضا
1 - ابلاغ سیاست های کلی نظام در حوزه مبارزه با موادمخدر و روانگردان
2- وجود فتاوی مراجع تقلید مبنی بر تحریم مصرف مواد
3- اصلاح قانون مبارزه با موادمخدر و تدوین سند پیشگیری و سند درمان و حمایت های اجتماعی
4- مطرح شدن «پیشگیری» به عنوان سیاست برتر برای مبارزه با موادمخدر
5- تقسیم عادلانه بودجه ستاد مبارزه با موادمخدر مابین کاهش تقاضا
و مقابله با عرضه
6- افزایش اعتبارات امور اجتماعی در کشور
7- حساسیت بالای خانواده ها و عموم مردم نسبت به مصرف مواد
8- وجود دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل متحد در ایران و راه اندازی دفتر کاهش تقاضا در ایران برای همکاری و هماهنگی کشورهای همسایه
9- وجود ستاره مبارزه با موادمخدر به ریاست رئیس جمهور و عضویت دستگاه های اصلی
10- اجماع ملی بر رشد مصرف مواد روانگردان و تهیه و تدوین برنامه های ملی جهت پیشگیری و درمان مصرف کنندگان مواد
11- توجه ویژه به اجتماعی کردن مبارزه با موادمخدر و تدوین برنامه های مرتبط با آن
12- تنوع سازمان های مردم نهاد و گروه های خودیار بویژه در حوزه درمان
13- وجود کارشناسان و متخصصین با تجربه در سطح ملی و فرامنطقه ای
14- فرهنگ و هویت غنی دینی و ملی
15- وجود مدیریت میانی هماهنگ در حوزه کاهش تقاضا در دستگاه ها
نقاط ضعف و تهدیدهای برنامه کاهش تقاضا
1 - تغییر الگوی مصرف مواد از مواد کم خطر به مواد پرخطر
2- وضعیت تولید موادمخدر در افغانستان و تاثیر آن بر بازار مصرف مواد روانگردان در کشور
3- افزایش مشکلات اجتماعی، طلاق و اختلالات روانی
4- ضعف در پژوهش های بنیادی و مداخله مستمر مراکز علمی و دانشگاهی
5- تعدد دستگاه های مسئول درآمد کاهش تقاضا و ضعف هماهنگی این دستگاه ها
6- نبود تشکیلاتی جهت رصد بازار مصرف مواد و برنامه ریزی هماهنگ جهت مدیریت بازار موادمخدر و روانگردان
7- ضعف در هماهنگی و اجرای برنامه های حمایت های اجتماعی
8- ضعف در ورود و فعالیت سازمان های مردم نهاد و بخش خصوصی در حوزه آموزش، پیشگیری و کمیته های تخصصی ستاد مبارزه با موادمخدر